Forteiland IJmuiden, Pampus en Vuurtoreneiland. Lang lagen ze onzichtbaar te wezen in de wateren rond Amsterdam. Dat is nu verleden tijd. Tineke en Dorien gingen scheep en ontdekten de charme van forten op een eiland.
Vanuit de IJmuidense haven zien we Forteiland al liggen. Een groene bult in het Noordzeekanaal, waar we met rondvaartboot Koningin Emma in tien minuten heen varen. Dat de werkelijkheid robuust is, wisten we van de keren dat we er met de veerboot naar Newcastle vlak langs voeren. Met zijn drie verdiepingen, 72 lokalen en 585 meter ondergronds gangenstelsel is Forteiland IJmuiden het grootste fort van de Stelling van Amsterdam. Deze ring van 46 forten en vier batterijen moest de hoofdstad verdedigen als die andere linie, de Hollandse Waterlinie, de vijand niet had kunnen tegenhouden. Het leger, de regering en de koning(in) zouden er dan minstens een half jaar kunnen overleven. Uiteindelijk heeft vooral de Duitse bezetter er in 1944-45 van geprofiteerd. Forteiland werd een belangrijk steunpunt in de Atlantikwall en door de polders onder water te zetten, traineerden de nazi’s de bevrijding van West-Nederland.
Agressieve meeuwen
Vandaag lijken alleen de meeuwen van Forteiland onze vijand te zijn. De vrijwilliger die plattegronden uitdeelt, adviseert ons op de paden te blijven, “want de meeuwen hebben jongen”. Terwijl andere bezoekers naar binnen duiken voor het museale deel, wandelen wij het eiland over. We genieten van het uitzicht op de enorme zeeschepen die langs het eiland varen. Op de groene westpunt zit een leger aan meeuwen flink te krijsen. Hoewel we keurig over het pad verder wandelen, wordt de sfeer nogal dreigend. Enkele meeuwen maken een duikvlucht tot vlak boven onze hoofden. Zoeff zegt de wind en even verkeren we in de schaduw van hun vleugels.
Lichtbollen
Even rustig stilstaan is er niet bij, dus we trekken ons terug en zoeken binnen de koelte van Forteiland op. Daar is het echt genieten, van de fraai geconserveerde gangen en boeiende verhalen over het leven in het fort. Maar dan stuiten we op spoken. Nou ja, het begint met een artikel in de IJmuider Courant. De fortbeheerder (“een grote man met tatoeages op zijn sterke armen” – zeg maar: dus niet bang aangelegd!) vertelt over voorbijschietende lichtbollen, stemmen en voetstappen, bezoekers die zomaar verstijven van schrik. Voor mij betekent zulk nieuws doorgaans dat ik 10-15 keer de nauwe gang op en neer moet lopen, terwijl de fotograaf opnames maakt van ‘bewegend spook in fort’.
Eiland op palen
Langs het Muiderslot varen we de volgende dag het IJmeer op en liggen een half uur later ‘voor Pampus’. Meteen maar even die uitdrukking uitleggen. Toen het IJsselmeer nog de Zuiderzee was, lagen de zwaarbeladen VOC-schepen vaak enige tijd stil voor de vaargeul Pampus. Ze konden pas verder als ze een deel van hun vracht hadden geloosd. Pas tijdens de aanleg van de Stelling van Amsterdam, eind 19de eeuw, werd Pampus een forteiland. Door mensen aangelegd en geplaatst op bijna 4000 houten palen. Pampus oogt vandaag vooral als een vriendelijk vakantie-eiland.
In de luchtballon
In de haven liggen zeilboten en motorjachten, er is een restaurant met terras en op de heuvel erachter oogst een man met zonnehoed uit de moestuin. Voor de salades en de kruidenthee in het restaurant, begrijpen we al snel. Voordat we het eiland gaan rondwandelen, maken we een tochtje in de luchtballon. Virtueel, maar heel boeiend. Ballonvaarder Leon Mary neemt ons mee naar ‘Het geheime wapen van Amsterdam’. De Stelling dus. We zien niet alleen de vele forten vanuit de lucht, maar ook de sluizen en gemalen die het water toelaten of weer wegsluizen. Daarna duiken we in het museum in het soldatenleven van vroeger. Compleet met filmprojecties en geluidseffecten. Gelukkig zonder huisspoken.
Eten onder de vuurtoren
Net uit de kust bij Durgerdam ligt Vuurtoreneiland, officieel ‘Kustbatterij bij Durgerdam’ geheten. Je kunt er niet zomaar heen, alleen met reservering voor lunch of diner. Daarvoor betaal je een flinke prijs: € 80-85 per persoon, maar dat is inclusief de boottocht vanaf het Lloyd Hotel in Amsterdam, hapjes op de heenweg, 5-gangendiner in de kas (zomer) of in de bomvrije kazerne (winter) en zoete lekkernijen op de terugweg.
Forteiland en Pampus praktisch
Forteiland IJmuiden is tussen maart en begin november open tijdens publieksdagen, zo’n dertien keer per jaar. Pampus is open van april t/m oktober. De veerboten varen vanuit Muiden en IJburg.
De beste reisgidsen
Pampus pioniers
Dit boek beschrijft een bijzondere periode in de geschiedenis van Forteiland Pampus, illustratief voor hoe juist particuliere doorzetters vaak het verschil maken bij het behoud van ons erfgoed. Daarmee is het ook een hommage aan de Pampus Pioniers die de redding van Pampus hebben mogelijk gemaakt.
Vakantie in eigen land
Dit luxe reisboek is niet een heerlijke inspiratiebron voor talloze uitstapjes, maar ook een aanwinst voor wie van wandelen en fietsen houdt. Tientallen wandelingen en fietsroutes zijn toegevoegd. We behandelen wandeltochten die in het landschap zijn gemarkeerd of nemen je mee op pad met knooppunten routes. Zowel wandelknooppunten als fietsknooppunten. Zogenoemde klompenpaden, ommetjes of andere bekende varianten zijn in dit boek te vinden.
Verliefd op Nederland
De meest bijzondere plekken vind je dicht bij huis. Roëll de Ram, reisblogger en oprichtster van de populaire reisblog WeAreTravellers.nl, verzamelde tientallen plekken in Nederland die erom vragen om bezocht te worden. Het resultaat? Het prachtige reisinpiratieboek ‘Verliefd op Nederland’.
De leukste hotels
Logeren in de buurt van Forteiland en Pampus
Amsterdam
Het Lloyd Hotel in Amsterdam is het vertrekpunt van de boot naar Vuurtoreneiland, maar zelf ook een bijzondere plek om te logeren. Vanuit hier vertrokken ooit landverhuizers naar Amerika. Je kan er je verblijf net zo duur of juist eenvoudig maken als je wil. De kamers verschillen qua prijs en comfort. Beneden vind je een gezellig restaurant.
Muiden
Net iets buiten vestingstadje Muiden, maar heerlijk rustig gelegen aan de Vecht vind je Boerderij Honswijck. Hier verblijf je in een tuinhuisje of een pipowagen, voorzien van alle comfort en stijlvol ingericht. Heerlijke uitvalsbasis voor dagtochtjes in de omgeving.
IJmuiden
Vlakbij de kade waar de boten vertrekken naar Forteiland IJmuiden logeer je sfeervol in Hotel Augusta. Mooie kamers in de stijl van het historische pand, alle comfort en op de begane grond naar een bar en restaurant voor de gasten ook een ‘herenkamer’ en een bibliotheek.
Dit artikel werd eerder geplaatst in VLOT Magazine.
