Esch-sur-Alzette: Culturele Hoofdstad van Europa

Hoofdstad Luxemburg-stad was in 1995 Culturele Hoofdstad van Europa. In 2022 viel Luxemburgs tweede stad Esch-sur-Alzette de eer te beurt. Zwaktebod? Nee, zeker niet. Met zijn imposante mijnverleden en het fraaie erfgoed van zowel stad als regio heeft Esch-sur-Alzette veel te bieden. Of je nu gaat voor de cultuur of voor de ‘nieuwe natuur’ in het voormalige mijngebied.

IJzer en staal

Met meer dan 30.000 inwoners is Esch-sur-Alzette de tweede stad van Luxemburg, ruim voor stadjes als Diekirch, Mersch en Echternach (die nog niet eens de tienduizend halen). En ver achter hoofdstad Luxemburg-stad, die een kleine 120.000 inwoners telt. Esch dankt zijn bestaan aan de ijzer- en staalindustrie, die haar hoogtepunt had in de 19de en 20ste eeuw.

Nadrukkelijk Franstalig

Esch-sur-Alzette is geen stad waar je meteen verliefd op wordt. Je ziet haar niet bij aankomst al prachtig liggen. Naar de naam gevende rivier Alzette is het lang zoeken (die stroomt grotendeels onder de stad door). En de stad is, anders dan elders in Luxemburg, nadrukkelijk Franstalig. Dat betekent geregeld ‘seulement Français s’il vouz plaît’, als je iets vraagt in het Duits of Engels. Er is echter veel te zien. In Esch zelf, maar ook in de directe omgeving (zoals de Cockerill-mijn, het Nationaal Mijnmuseum, Minett Park Fonds-de-Gras en de Hoogovens van Belval). Zeker wandelliefhebbers halen daarbij hun hart op. De mooiste bezienswaardigheden zijn met elkaar verbonden door de Minett Trail: een 90 kilometer lange wandelroute door de prachtige natuur van het gebied.

Populaire bouwstijlen

Een goede kennismaking met Esch-sur-Alzette is de Architectuurwandeling door het centrum (5 kilometer). Hoewel de stad al werd genoemd in het jaar 773, kwam zij pas in 1838 tot bloei na de ontdekking van de ijzerertslagen in de omgeving. Het ontginnen van het erts en het daaruit winnen van ijzer bood werk aan vele mensen en in korte tijd groeide de bevolking van ruim duizend tot zo’n 30.000 in 1930. Behalve mijnwerkers voor het lichamelijke werk trokken ook hooggekwalificeerde arbeidskrachten naar Esch, alsmede zakenlieden en investeerders. Zij lieten fraaie huizen bouwen in de populaire bouwstijlen van die tijd, zoals Art Deco en Jugendstil.

Hoogtepunten

Tijdens de wandeling passeer je vele van dit soort huizen, vaak goed onderhouden of gerestaureerd. Je ziet er betekenisvolle decoraties op de gevel: bloemen, vissen, schelpen (vruchtbaarheid), leeuwen, sabels en lauwerkransen (kracht) of uilen en boeken (wijsheid). Opvallend zijn de panden op nummer 36-40 in de Rue Emile Mayrisch met hun Art Deco-versieringen en de Jongensschool in Frans-Academische stijl (Rue du Fossé). Een echt hoogtepunt is de autovrije Rue de l’Alzette met op nummers 55, 57 en 61 een huis in Art Deco-stijl, een neogotisch huis en een Jugendstil-huis. Op nummer 65 een pand in een combinatie van barok en gotiek en op nr 91 een pand in de gemoderniseerde stijl van Lodewijk XVI. Een bijzondere rijkdom dus op een klein oppervlak! De routebeschrijving met uitleg van wat je onderweg ziet vind je op onze wandelsite.

Tijdens de oorlog

Het enige museum in de stad zelf is het Nationaal Museum van het Verzet. Dit gaat over Luxemburg tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als klein land werd Luxemburg in mei 1940 eenvoudig onder de voet gelopen door het Duitse leger en zelfs ingelijfd bij het Derde Rijk. Ook tijdens het beslissende Ardennenoffensief eind 1944, begin 1945 hadden de Luxemburgers het zwaar. Waar je elders in Luxemburg musea vindt over de heroïek van de Slag om de Ardennen focust dit museum zich op het dagelijks leven van de Luxemburgers: collaboratie, passief en actief verzet en het lot van de Joodse bevolking. Ook vinden er tijdelijke exposities plaats.

Waar Esch recreëert

In het zuidoosten grenst Esch-sur-Alzette aan de Gaalgebierg (‘Galgenberg’), die hoog boven de stad uitsteekt. Zoals de naam al zegt, was deze berg ooit de plek waar (vermeende) misdadigers terecht werden gesteld. Later is de berg deels ontgonnen voor de winning van ijzererts. Maar anno nu is het vooral de plek waar de stadsbewoners recreëren. De Gaalgebierg is zo’n 400 meter hoog en dat merk je meteen als je vanuit de stad de Rue du Stade volgt. De weg gaat behoorlijk steil omhoog en slingert zich een weg over de berg. Je komt langs sportcomplexen, campings, fonteinen, zelfs een waterval, een rozentuin, parkjes met wandelpaden en een speeltuin.

Dieren knuffelen

De leukste attractie, zeker als je met kinderen reist, is het sympathieke Escher Déierepark. Dit dierenparkje ligt boven op de berg en herbergt een aardige verzameling dieren. Geen leeuwen en olifanten, maar wel klein grut zoals geiten, herten, kippen, eenden, ganzen, vogels, varkens, konijnen en wasbeertjes. De meeste dieren hebben veel ruimte, dus je kan er flink aan de wandel. Voeren mag ook! Als je je tenminste beperkt tot de geperste grasblokjes die je bij de entree koopt en de wasbeertjes overslaat. Het staat duidelijk aangegeven op het gaas rond hun verblijf, maar je kijkt er in je enthousiasme al snel overheen. De hele entourage heeft iets van een sprookjespark, wat je vooral ziet bij de entree en in de horeca: vrolijk geschilderde huisjes op palen. Blijven slapen kan ook, in een van de drie ‘boomhutten’.

Deze reportage is eerder gepubliceerd in ons Reishandboek Luxemburg.

De beste reisgidsen over Luxemburg

Reisgids Luxemburg Rondreis 

In deze reisgids ontdek je het Groot-Hertogdom Luxemburg in 2 volledig uitgewerkte autoroutes en 6 wandelroutes die je langs bekende maar ook minder bekende plekken van onze kleine buur brengen. €10,00

• De digitale reisgids Groothertogdom Luxemburg bevat 37 bladzijden A4 in pdf-formaat
• 2 uitgewerkte autoroutes: van Luxemburg-stad tot Echternach en langs de Luxemburgse Moezel
• 6 wandelingen: Larochette, Luxemburg-stad (2 wandelingen), Klein-Zwitserland (2 wandelingen), Echternach

Bekijk reisgids Luxemburg

De fijnste hotels

Logeren in Esch-sur-Alzette

Het intieme The Seven Hotel staat op de Gaalgebierg net buiten Esch-sur-Alzette, tussen het groen maar op loopafstand van de stad. De kamers zijn ruim en comfortabel, met open badkamer en apart toilet. De bomen zijn zo dichtbij dat je de eekhoorntjes kan zien scharrelen. In het restaurant geniet je van een lichte tapas-maaltijd of een uitgebreide proeverij van streekproducten. Prima ontbijt.

In het schilderachtige mijndorpje Lasauvage, op de grens met Frankrijk, logeer je sfeervol en betaalbaar in hotel Le Presbytère. Het ligt, hoe verrassend, naast de presbyteriaanse kerk van het dorp. De kamers zijn functioneel ingericht, er is een goed restaurant en een fijn terras aan de rivier.

Slapen in een boomhuis

Een van de leukste overnachtingen beleef je in het kleine en sympathieke Escher Déierepark, op de Gaalgebierg net buiten Esch-sur-Alzette. De drie Bamhaiser, Letzeburgs voor ‘boomhuis’, staan zo hoog dat je recht voor je in de boomtakken kijkt. Als wij het hek van het huisje met de naam dr. Dachs openen, associëren we dat meteen met de hobbits van Tolkien. Het oranje houten huisje met zijn uitbouwen en leistenen puntdaken staat zo knus te stralen dat we bijna vergeten naar binnen te gaan. Alles eraan lijkt scheef, maar dat blijkt, eenmaal binnen, toch vooral gezichtsbedrog. De rechte raampjes zijn gevat in scheve kozijnen. Binnen is het al net zo knus. Een fijne inschuifbank rond een ruw houten tafel, bedden waar je in klimt en in het kleine keukentje ligt het bestek in een schatkist.

Tegen de avond maken we een wandeling in de al bijna verlaten dierentuin en daarna kijken we op ons balkon nog lang naar de sterren. Het enige geluid is afkomstig van de dieren. De volgende ochtend hangt het ontbijt aan de deur, met zo ongeveer de lekkerste broodjes en kaasjes van Esch-sur-Alzette. Voldaan dalen we weer af naar de gewone wereld. Slechts één vraag achtervolgt ons nog: wie is dr. Dachs? Gespecialiseerd in dassen, vermoeden we, dus vast een lieve man.