Mythische grafheuvels die uitnodigen tot meditatie en ritueel? Een hoop stenen van vijftig eeuwen oud? Of je het nu spiritueel of nuchter bekijkt: hunebedden fascineren bijna iedereen. En het blijft een wonder hoe de hunebedbouwers het voor elkaar kregen om zulke zware stenen op elkaar te stapelen. Ga mee op zoek naar de hunebedden van Drenthe.
In Drenthe (en Groningen) staan nog altijd 54 hunebedden. Voor veel mensen, en vooral kinderen, ogen ze als natuurlijke klimtoestellen en dat is jammer. Want het gaat hier om waardevolle archeologische ‘opgravingen’. In feite zie je niet meer dan het incomplete geraamte van een grafheuvel. Hierin zetten leden van het trechterbekervolk zo’n 5.000 jaar terug hun doden bij. Vergelijkbare grafheuvels zijn gevonden in Duitsland en IJsland. Ze worden vaak in één adem genoemd met megalithische monumenten in Engeland, Ierland en Frankrijk. Je weet wel: zoals het wereldberoemde Stonehenge en Carnac. Hunebedden trekken daarom, net als die buitenlandse monumenten, ook heksen en druïden (Keltische priesters) aan. Die gaan er dansen, mediteren en voeren voorchristelijke rituelen uit.
Keien uit de IJstijd
De zwerfkeien die de basis van de hunebedden vormen schoven in de voorlaatste IJstijd, zo’n 150.000 jaar geleden, via smeltende gletsjers vanuit Scandinavië naar de Lage Landen. Ze wegen tussen de 2.000 en 20.000 kilo. Toen het ijs gesmolten was, kwamen de keien bloot te liggen. In die tijd, circa 3400 jaar voor Christus, vestigde een volk van een paar honderd mensen zich in Drenthe. Ze worden nu het trechterbekervolk genoemd. Dit naar de vorm van het aardewerk dat ze maakten. Zij legden zich toe op landbouw. Dit in tegenstelling tot hun voorouders, die rondtrokken en leefden van jagen, vissen en verzamelen.
Geen begrafenis
De leden van het trechterbekervolk bouwden huizen en zochten naar een manier om hun doden te begraven. De overal te vinden zwerfkeien kwamen daarbij van pas. Via lange touwen, rollers en hefbomen van boomstammetjes verplaatsten ze de gevonden keien. Ze stapelden ze op tot een geraamte van zijstenen, dekstenen en kleine stopstenen. Aan de zuidzijde kwam een ingang, die werd afgesloten met een sluitsteen of houten deur. Met aarde en leem bouwde men er een afsluitende grafheuvel omheen. Daarna kon je alleen de dekstenen en de toegang nog zien. Binnen legden de bouwers een vloer van kleine keien. Hier zetten zij de doden bij. Ze werden dus niet begraven.
Picknick onderweg!
Over de rituelen rondom het graf is weinig bekend. Archeologen vonden slechts potten en bekers toen zij de hunebedden blootlegden. Waarschijnlijk bevatte het aardewerk eten en drinken dat de doden moest begeleiden naar hun volgende ‘wereld’. Want dat is bekend: de hunebedbouwers geloofden in een leven na de dood en in hogere machten dan de mens.
Drentse hunebedden
De Drentse hunebedden zijn verspreid over de provincie. Het op een na grootste hunebed vind je op de Havelterberg, tussen Havelte en Frederiksoord. Op vijftig meter afstand staat nog een kleiner exemplaar. Maar liefst zestien hunebedden bevinden zich in en rond het dorp Borger. Dat noemt zichzelf daarom ‘hunebedhoofdstad van Nederland’. Ook is in Borger het Hunebedcentrum gevestigd. Dit biedt een interessante expositie over de hunebedbouwers. Over hun cultuur, de gewoontes en hoe archeologen daar in de loop der jaren meer over ontdekten.
Nagebouwd hunebed
De expositie begint met een film, waarin je onder het genot van New Age-achtige muziek en beelden een ijzige reis maakt van Scandinavië naar Drenthe. Daarna krijg je via maquettes, diorama’s, opgravingen en filmpjes te zien hoe de mensen zo’n 5.000 jaar terug leefden en werkten. Interessant is het nagebouwde hunebed, compleet met dekheuvel en grafkamer. Je kunt erin afdalen en een beetje voelen hoe het was in het binnenste van een hunebed. Ook kan je op computerschermen zelf een hunebed bouwen. Naast het centrum staat het grootste hunebed van Drenthe, met een lengte van 22,5 meter.
Wist je dit?
Het woord ‘hunebedden’ is afkomstig van het woord ‘huynen’, dat ‘reuzen’ betekent. Men dacht lange tijd dat in die merkwaardige steenhopen reuzen lagen te rusten. In huyne-bedden dus!
Wandelroutes
Bij het Hunebedcentrum start de korte wandeling ‘Naar de hunebedden‘. Deze 5 km lange wandelroute voert je langs zes hunebedden. Download de route, inclusief informatie over de hunebedden langs de route, op de site van het Hunebedcentrum.
Ook kan je hier het Bijvoetpad starten. Deze 13,5 kilometer lange wandelroute brengt je langs zes hunebedden, een aantal grafheuvels en een joodse begraafplaats. Onderweg heb je fraai uitzicht op het stroomdallandschap van de Hunze, met hier en daar een hoogteverschil van zo’n twintig meter.
Dit artikel verscheen eerder in de reisgids Langs … spirituele plekken.
De beste reisgidsen
Kruistocht door Drenthe
Meester-houtsnijder Siemen Dijkstra (Rijksmuseum) leidt je per fiets door zijn eigen Drenthe. Fiets met hem mee dwars door deze prachtige provincie die nog veel schoonheid biedt, maar ook te vrezen heeft van de nietsontziende efficiency en het winstbejag van de intensieve landbouw. Natuur- en cultuurhistorisch Drenthe-specialist Jan van Ginkel zorgt in zijn bijdragen voor een bredere invalshoek en meer achtergrondinformatie. In deze tijd van klimaatverandering en de toenemende druk op het verduurzamen van onze leefomgeving is de inhoud van dit boek actueler dan ooit (uitgeverij Philip Elchers, februari 2021).
Gids voor de hunebedden in Drenthe en Groningen
Wijnand van der Sanden geeft je in beknopte vorm een compleet overzicht van alle nog bestaande hunebedden in de provincies Drenthe en Groningen, 54 in totaal. Je vindt er alle mogelijke informatie over de hunebedden: waar ze liggen, hoe oud ze zijn en natuurlijk welke vondsten er gedaan zijn, maar ook over hun landschappelijke ligging, grootte, oriëntatie, restauraties en andere bijzonderheden. Bij veel van de hunebedden wordt een thema behandeld, zoals de herkomst van de stenen, de ligging bij moerassige plekken of langs een weg, de wijze van dodenbijzetting, de zorg voor de hunebedden (onder meer in de Tweede Wereldoorlog), vandalisme, en nog veel meer (W Books, 2012).
De leukste hotels
Logeren in Borger en omgeving
Iets buiten Borger heb je alle privacy in een appartement van de Nuuverstee. Je kan er zelf koken, heerlijk in de tuin zitten en tevens dineren in het bijbehorend restaurant. Het appartement is schoon en je slaapt sfeervol, maar ook comfortabel in de bedstee.
Heb je genoeg aan een comfortabele kamer en hoef je niet zelf te koken, dan kan je heel goed terecht in B&B De Poffert. Prima bedden, een ruime badkamer en ’s ochtends een uitstekend ontbijt.
