Wijn, tomaten, witte aubergines, kappertjes, fava en zachte geitenkaas. Het Griekse vulkaaneiland Santorini heeft zijn culinaire roots herontdekt. Met dank aan de economische crisis kreeg het populaire eiland er een smakelijke attractie bij. Ga mee naar Santorini: culinair vulkaaneiland.
“Kaliméra”. Vanaf ons balkon in Lotza’s Studios kijken we uit op de straatjes en trappen tussen de huizen van Finikiá en groeten de voorbijgangers. Kaliméra, goedendag. Van de ezeldrijver die het vuilnis ophaalt tot de meneer op leeftijd die met zijn bezem het plaveisel schoonveegt. Het contrast met het aanpalende stadje Oía is groot. Oía is de belangrijkste toeristische bestemming van Santorini en overdag druk bevolkt door toeristen met selfiesticks en Japanse honeymooners. ’s Avonds staat er op de toegangsweg naar het stadje soms zelfs een file van auto’s, quads en brommers. Iedereen wil dan de zonsondergang van Oía zien en als het laatste stipje van de gloeiende bol in zee verdwenen is, gaat een klinkend applaus op.
Gemoedelijke sfeer
De zon gaat op Santorini inderdaad heel majestueus ten onder en Oía is met haar witte huizen, ronde molens en kapellen, neerdalend langs de helling van de kraterwand, de terechte trekpleister van het eiland. Als afwisseling vinden wij het echter fijn om in het traditionele Finikiá te genieten van de gemoedelijke dorpssfeer en nachtelijke stilte. En van het uitzicht: de Egeïsche Zee in de verte en op de smalle strook land tussen zee en berghelling de wijnvelden van Domaine Sigalas.
Duurzame kwaliteit
De wijn van Santorini is misschien wel het opvallendste voorbeeld van het nieuwe unique selling point van het eiland: gastronomie. Door de economische crises van de afgelopen tijd zijn veel eilanders van het vasteland teruggekeerd om de oude familiegrond te bebouwen. Omdat de percelen klein zijn en het moeilijk is grond bij te kopen, zetten de veelal jonge boeren in op kwaliteit en duurzaamheid. Ze denken bovendien commercieel. Zo wordt op de wijnboerderijen niet alleen wijn gemaakt, maar kun je er ook als passant terecht voor een volwaardige proeverij, al dan niet met maaltijd. Wij dalen voor een nadere kennismaking af naar Domaine Sigalas, waarvan we een fles rosé als welkomstgeschenk in onze koelkast aantroffen. De volle, mineraalrijke smaak van de wijn maakte nieuwsgierig.
Mandvormig gewas
Bij de wijnvelden aangekomen zien we dat het van bovenaf gezien wat rommelig voorkomen een doel heeft. De wijnranken worden hier niet zoals bij ons in strakke lijnen opgebonden, maar in een cirkel dichtbij de grond geleid. Ze vormen een soort mand. Hierdoor zijn de druiven beschermd tegen de vaak harde wind en nemen de ranken de condens van de vulkanische bodem optimaal op (het regent weinig op Santorini). Op het terras legt de serveerster een placemat neer met foto’s en beschrijvingen van de twaalf wijnen die we kunnen proeven. We kiezen vier soorten uit en bestellen er salade en huisgemaakt brood bij. Wat een heerlijk laagdrempelige manier van wijnproeven!
Witte aubergines en bonenmousse
Je hoeft maar weinig moeite te doen voor het proeven van producten van Santorini. Ze staan op elke menukaart. In Taverna Krinaki, om de hoek bij onze studio, smullen we van plakjes witte aubergines met kruimelige feta en pulp van rode paprika. Zelden smaakte een aubergine zo rijk. “Dat danken we aan de zon en ons droge klimaat”, legt de ober uit. “Daardoor duurt het lang voordat de groenten rijp zijn. Ze bevatten weinig water en de smaak is geconcentreerd.” Dat geldt ook voor de tomaten, die op Santorini klein blijven en verkocht worden als cherrytomaten. Er wordt onder meer een tomatenpasta van gemaakt die zo geconcentreerd is dat je met een klein lepeltje je pastasaus heerlijk op smaak brengt.
Keurmerk
Op tafel staat ook een schaal fava, mousse van gele spliterwten. Een typisch lokale specialiteit, die je overal in restaurants kunt bestellen. Rijk overgoten met olijfolie, ook uit de omgeving. De tijd dat de Grieken hun olie naar Italië exporteerden, waar men het doorverkocht als dure Italiaanse olijfolie, lijkt voorgoed voorbij. Made in Santorini is nu een keurmerk en de eilanders zijn trots op hun culinair erfgoed. “Onze extra vergine olijfolie is top, net als alles wat wij hier produceren”, zo vat de ober van Krinaki de menukaart van zijn taveerne samen. Aan trots heeft het de Grieken nooit ontbroken en daar hebben ze op culinair gebied alle reden voor.
Heftige uitbarsting
Ooit was Santorini een vulkaaneiland zoals je dat doorgaans ziet. Het rees geleidelijk op uit zee en de kraterrand in het midden was het hoogste punt. Zo’n 3600 jaar terug barstte de vulkaan zo heftig uit dat een deel van Europa verduisterd raakte en een extreem koude zomer beleefde. Tot in China mislukten de oogsten. De ramp veranderde het aanzien van het eiland voorgoed. Waar ooit de krater was, bevindt zich nu een diepe, met donkerblauw zeewater gevulde caldera. Santorini rijst op uit zee als een grillig gevormde ‘muur’ met een smalle richel en een stuk laagland langs de oostkust. Zustereiland Thirassia is een deel van de overzijde van de kraterwand en midden in de caldera bevindt zich Nea Kameni, een ‘nieuwe’ en beperkt actieve vulkaan.
Dansen op de vulkaan
Wij maken er een tochtje heen met de Thalassa, een replica van een 18de-eeuwse brigantijn. “Hetzelfde schip als te zien is in Pirates of the Caribbean”, meldt gids Nadia trots. Samen met haar beklimmen we de 130 meter hoge vulkaan via een stenen pad, waar het hier en daar ruikt naar zwavel.
Ook op de naastgelegen rots Palea Kameni ervaren we de vulkanische activiteit. De Thalassa gaat er voor anker en wij mogen een half uurtje zwemmen. Is het water eerst blauw en koud, de zee wordt allengs minder diep en onder de kust kunnen we uitrusten in een ondiepte met bruinkleurig, warm en opborrelend water. Goed voor de huid, maar wie vandaag al alcohol dronk mag van Nadia het schip niet verlaten. Het bronwater is mogelijk te heftig voor hart en bloedvaten!
Johnny en Keira op de vulkaan
Gelukkig is er nog een tweede zwemstop bij Thirassia, waar het water blauw en helder is. Na de inspanningen van het klimmen en zwemmen serveert de crew een maaltijd met, alweer, lokale lekkernijen. Feta- en spinaziebeignets, gehaktballetjes, auberginesalade en Santorini-wijn. Dan kleurt de avond rood en is het tijd voor de finale: we zetten koers naar Oía voor de zonsondergang. De matrozen staan in de houding bij de touwen, krijgen van de kapitein het sein om de zeilen te hijsen en dan klinkt luid over het dek de heroïsche ouverture van Pirates of the Caribbean. Pure kitsch, maar het werkt wel. En theater, werd dat niet ooit in Griekenland uitgevonden?
Op wijnavontuur
Om meer wijn te proeven en wat kennis op te doen, gaan we op stap met Stamatis van Santorini Wine Adventures. In de winter werkt hij als sommelier in Schotland, ’s zomers vergast hij toeristen op zijn wijnkennis en -enthousiasme. We bezoeken drie van de twaalf wijngaarden van het eiland en maken en passant een mooie tour door het toeristisch minder drukke zuiden. In het historisch dorpje Megalochóri bezoeken we een van de oudste wijnmakers van Santorini, familiebedrijf Gavalas. Stamatis vertelt over de druivensoorten die tegen het ruige klimaat bestand zijn (vooral assyrtiko). En over het verschil in smaak dat de opslag in een houten vat oplevert (van boter in Franse eik tot kokos in Amerikaanse eik). Hij stimuleert ons te vertellen wat we proeven. “Niet bescheiden zijn! Wat jij proeft is jouw beleving en niet goed of fout.”
Walsen
We leren het verschil tussen de smaak voor en na het walsen in het glas, voor en na het eten van een stukje kaas of worst. En ondertussen proeven we de heerlijkste rode en witte wijnen en dringt de vraag zich op: hoeveel flessen kunnen we meenemen in het vliegtuig naar huis? Het laatste adres is Santo Wines in Pyrgos, de coöperatieve wijnmakerij waar 60 procent van Santorini’s wijn wordt geproduceerd, gebotteld en (deels) verscheept. Vanaf het terras kijken we uit over de caldera, Oía en Firá.
Wijndrinkers onder elkaar
Stamatis zet voor ieder van ons een chocoladesoufflé neer en schenkt een glas Sant Brut en een glaasje van de oudste wijn van Santorini: dessertwijn Vinsanto. We nemen een hapje, genieten van de pure, vloeibare chocolade en drinken van de zoete Vinsanto. We sluiten de ogen en laten als volleerde wijnproevers de smaak op ons inwerken. Dan klinkt een luid applaus. Hé, is iedereen hier net zo enthousiast over de wijn? Maar nee, men klapt voor de zon, die zojuist indrukwekkend als altijd de nacht inluidt. Alweer een prachtige dag voorbij op een goddelijk eiland.
En verder op Santorini
Vlicháda is een charmante haven aan de zuidkust met een breed strand en hoge rotsen van puimsteen. Restauranttip: Psaraki, vanwege het verrassende eten en het weidse uitzicht.
Pyrgos is een prachtig stadje waar je door smalle steegjes omhoog wandelt naar een 13de-eeuwse burcht.
De mooiste wandeling van het eiland loopt van Oía naar Firá over de rand van de krater. Onderweg rust je uit bij kleine kapellen en kijk je fraai uit over de caldera en beide stadjes.
Ammoudi is de haven van Oía, bereikbaar per wagen of te voet vanuit de stad. Relatief rustig, een aardig strandje en terrassen op de kade. Restauranttip: Dimitris, om de gemoedelijke sfeer, het heerlijke eten en de ruime wijnkaart.
Dit artikel is eerder geplaatst in Het Laatste Nieuws (B).
De beste reisgidsen over Santorini
ANWB ontdek Santorini
Deze uit het Duits vertaalde gids is een uitstekende reisgids voor als je Santorini uitgebreid wil ontdekken. En dat is het eiland zeker waard. Je treft er routes in langs plekken die minder bekend zijn dan de altijd drukke ruïnes van Oud-Thera en de witte huisjes met blauwe koepeldaken van Oía.
Veel achtergrondinformatie en fraaie foto’s (oktober 2019).
Trotter Mykonos-Santorini
Recente gids die je mee neemt langs alle Cycladen, maar het meest uitgebreid aandacht besteedt aan Santorini en Mykonos. Zelfs Athene komt aan bod, voor de enkeling die daar een stopover maakt.
De serie Trotter is altijd een prettige metgezel (goed geschreven, veel bruikbare informatie en prima foto’s) en dat geldt zeker ook voor deze titel (augustus 2020).
De fijnste hotels
Logeren op Santorini
Lotza’s Studios is een heel fijn plekje om te logeren. Het ligt in Finikiá, een relatief rustig dorpje op loopafstand van het drukke en populaire Oía. Stijlvol en knus ingerichte appartementen en vriendelijk personeel. Goed ontbijt inbegrepen. Prijzig, maar heel redelijk in vergelijking met adressen in de buurt.
Je logeert een stuk betaalbaarder in Hotel Paradisos Oia aan de noordkust van het eiland. De studio’s zijn klein, maar hebben een eigen badkamer en een kitchenette waar je een simpele maaltijd kan klaarmaken. Vanaf je balkon kijk je mooi uit op zee.
Hotel Villa Markezinis ligt aan het strand van Perivolos in het zuiden van Santorini. Ruime en lichte kamers, een zwembad en gezellige horeca in de directe omgeving. Gasten roemen de vriendelijke en behulpzame eigenaren.
